شب یلدا چیست؟
واژه ی یلدا ریشه ای سُریانی (از گویش های مهم آرامی، زبان رایج و کهن خاورمیانه) دارد. یلدا به معنای زایش و تولد است. نام دیگراین مناسبت، شبِ چله است. “چلّه” مخفف چهلّه که به معنای ” یک دوره “می باشد. چلّه ی تابستان یعنی دوره ی تابستان و چلّه ی زمستان یعنی دوره ی زمستان. مناسبت شب چلّه یا یلدا، در واقع سرآغازی برای دوره ی اول زمستان می باشد.
تاریخچه ی شب یلدا
حتما شما هم شنیده اید که هزاران سال است ایرانیان شب یلدا را جشن می گیرند؛ اما آیا این واقعا درست است؟
حقیقت اینست که گرچه بر اساس ظروف پیدا شده از ایران باستان، قدمت شب نشینی یلدا را تا هفت هزار سال پیش تخمین زده اند و با جستجو در منابع تاریخی می بینیم با ظهور آیین مهرپرستی به طور ویژه شب یلدا، شبی مقدس و شب تولد یکی از الهه های باستان، به نام میترا، شناخته شده است.
اسناد تاریخی بسیاری وجود دارد که می گوید برگزاری جشن شب یلدا، با آیین مهر پرستی در ایران باستان، حدود سه هزار سال است که رواج پیدا کرده اما با قطعیت، هزار سال پیش از میلاد مسیح در ایران، با ظهور آیین مهر پرستی، جشن شب نشینی یلدا، با آداب خاصی انجام شده است.
جشن یلدای امروزی
یلدا شب سی اُم آذرست که پس از غروب تا نیمه ی شب، ایرانیان در خانه هایشان، جشن و دورهمی بر پا می کنند و با شعر خوانی، قصه گویی، فال به کتاب های شعر شاعران به نام و با سفره آرایی و اصطلاحا خوش و بش، طولانی ترین شب سال را جشن می گیرند و با تنقلاتی چون پسته ، بادام، کشمش و گردو و… و همچنین میوه هایی چون انار و هندوانه از هم پذیرایی می کنند. به جهت احترام ویژه ای که بزرگتر ها، بین ایرانیان دارند، شب یلدا هم اعضای هر خانواده در منزل بزرگتر ها جمع می شوند.
یلدا بزرگداشت چه چیزی یا چه کسی است؟
از آنجا که یلدا به معنای تولد یا زایش می باشد برای بسیاری این سوال مطرح است که یلدا تولد چه چیزی یا چه کسی بوده است که سال ها، در سرزمین های بسیاری در شرق و غرب، این زمان را جشن می گیرند.
ایرانیان باستان، دو ماه اول زمستان یعنی دی و بهمن را نحس و اهریمنی می‌دانستند. آنها معتقد بودند ایزد بانوی مهر یا میترا درست در شب یلدا متولد شده تا با اهریمن و تاریکی ها بجنگد؛ بنابراین ایرانیان باستان در این شب یک نیایش گروهی، ویژه ی بزرگداشتِ الهه میترا یا ایزدبانوی مهر انجام می دادند. میترا الهه ی نور و روشنایی، اتحاد، قدرت، ثروت و بسیار خوبی های دیگر است که در گذشته اعتقاد داشتند با بدی ها می جنگد. همچنین تولد ماندانا، مادر کوروش بزرگ را هم در شب یلدا دانسته اند که قطعا اهمیت این روز را برای هخامنشیان دو چندان کرده بود و پس از آن بسیاری ایرانیان، تولد او را نیز در این شب، پاس می داشتند.
چرا یلدا نماد مبارزه بابدی ها، تاریکی ها و اهریمن است؟
ایرانیان باستان معتقد بودند شر یا اهریمن در ماه دی و بهمن نیرومند تر می شود اما می توان با کمک میترا، آن را شکست داد. بنابراین شب یلدا برای آن ها مقدس بود چون ایزد بانوی مهر یا همان میترا در شب یلدا متولد شده تا با نیروی اهریمن و تاریکی ها بجنگد.
تغییرات جشن یلدا از گذشته تا امروز
جشن یلدا، ابتدا یک نیایش شاد گروهی بوده که در ستایش و نیایش ایزد بانوی مهر برای مبارزه با بدی ها بوده است. تمام مقدسات آیینشان، در مجالس و دورهمی های آن زمان، مراعات می شده و جالب این جاست که ایرانیان در قدیم، دانش نجومی کافی داشتند و بزرگداشت معنوی میترا یا ایزد بانوی مهر را با شرایط نجومی زمین و خورشید، درست تطبیق داده بودند. با شروع دی، در سرزمین ما ،کم کم روزها شروع به طولانی شدن می کنند و گویی در ظاهر هم روشنایی به تاریکی در حال غلبه است؛ اما تقریبا بیشتر مردم، به طولانی بودن شب یلدا می پردازند و حتی امروزه می گویند یک دقیقه بیشتر شب کنار هم را جشن می گیریم اما این دقیقا مخالف مفهوم جشن گذشتگان ماست و برعکس، آن ها طولانی شدن روز های بعد را جشن می گرفتند نه طولانی بودن شب را ولی همان طور که می بینیم در مراسم های امروزی، کمتر از ستایش و نیایش معنوی مبارزه ی روشنایی با تاریکی و یا مقابله ی نیروی خوب با بد، سخنی میان است.
نحوه ی برگزاری جشن یلدا در گذشته
گفته شده در شب سی آذر، ایرانیان گروه گروه، به دامنه ی کوه ها که مکان طبیعی مقدس برای ایرانیان بوده می رفتند و آنجا سفره پهن می کردند، خوراکی های سرخ رنگ که نماد نور و روشنایی بوده چون انار، سنجد و… نوشیدنی و لوازم جشن و سرور گذاشته و سپس آتشی به پا می کردند. لوازم ویژه ی نیایش مثل عطر دان، آتش دان و بخوردان و… داشتند و تا سپیده بیدار می ماندند و کنار هم نیایش می کردند؛ چرا که معتقد بودند میترا الهه ی بزرگ باستان برای مبارزه با تاریکی در این شب باز می گردد.
نظرات کاربران